Hướng dẫn bảo dưỡng quạt ly tâm đúng cách?

Bảo dưỡng quạt ly tâm là quy trình là quá trình thực hiện những hoạt động kiểm tra, sửa chữa và bảo trì định kỳ giúp cho duy trì lưu lượng khí, áp suất và mức độ tiếng ồn ở một mức mong muốn, đồng thời ngăn ngừa được hao mòn, hoen rỉ và rung động, đảm bảo hiệu suất hoạt động tối ưu và kéo dài được tuổi thọ của quạt gió công nghiệp. Trong bài viết dưới đây, Quạt công nghiêp Nam Vũ cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách bảo dưỡng quạt ly tâm và quy trình bảo dưỡng đúng tiêu chuẩn kỹ thuật.

Những dấu hiệu cần phải bảo dưỡng quạt ly tâm

Quạt ly tâm là thiết bị quan trọng trong hệ thống thông gió, hút khói, lọc bụi và làm mát trong nhiều lĩnh vực như công nghiệp, dân dụng, thương mại, y tế, giáo dục. Tuy có cấu tạo bền bỉ, vận hành ổn định, nhưng quạt ly tâm vẫn cần được kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo hiệu quả hoạt động, kéo dài tuổi thọ thiết bị và phòng ngừa sự cố. Nếu người sử dụng nhận thấy một trong những dấu hiệu sau đây, đó là tín hiệu cảnh báo rằng quạt ly tâm cần được bảo dưỡng ngay:

Quạt hoạt động yếu, lưu lượng gió giảm rõ rệt

Dấu hiệu dễ nhận thấy đầu tiên là quạt quay nhưng gió thổi ra yếu, không tạo được áp suất hoặc không khí lưu thông kém như trước. Nguyên nhân có thể là do cánh quạt bị bụi bẩn bám dày, trục quay bị ma sát hoặc vòng bi bị khô dầu. Trường hợp nặng hơn có thể do động cơ bị suy giảm hiệu suất, không cung cấp đủ mô-men xoắn. Khi gặp tình trạng này, cần ngừng hoạt động quạt và tiến hành kiểm tra tổng thể để xác định nguyên nhân và vệ sinh hoặc thay thế bộ phận cần thiết.

Quạt phát ra tiếng ồn lớn bất thường khi vận hành

Một trong những cảnh báo rõ ràng nhất là quạt bắt đầu kêu to, rung lắc hoặc phát ra tiếng gió rít, tiếng kim loại va chạm khi hoạt động. Tiếng ồn lớn có thể xuất phát từ:

Cánh quạt bị cong vênh, mất cân bằng

Bụi, dị vật mắc trong buồng quạt hoặc cánh

Ổ bi bị khô mỡ, bị mòn hoặc hỏng

Trục quay bị lệch tâm

Bu lông, ốc vít bị lỏng

Việc tiếp tục sử dụng quạt khi có tiếng ồn lớn có thể gây hỏng hóc nặng hơn, ảnh hưởng đến cả hệ thống thông gió hoặc gây nguy hiểm cho người vận hành.

Quạt rung mạnh, mất cân bằng khi chạy

Rung lắc là dấu hiệu đi kèm với tiếng ồn, thường xuất hiện khi cánh quạt bị bám bụi không đồng đều, cánh bị biến dạng hoặc khi rotor bị lệch tâm. Rung mạnh trong thời gian dài có thể làm nứt vỡ phần vỏ quạt, gãy cánh, tuột dây dẫn điện hoặc hỏng ổ bi. Khi nhận thấy quạt rung lắc bất thường, người dùng nên dừng máy để kiểm tra cân bằng động cánh quạt, độ vững chắc của khung đỡ và tình trạng của ổ trục.

Động cơ quạt bị nóng bất thường hoặc ngắt đột ngột

Nếu quạt đang hoạt động mà động cơ bị nóng lên nhanh chóng, thậm chí dẫn đến việc tự ngắt (nhờ rơ-le nhiệt), đó là dấu hiệu cho thấy có vấn đề nghiêm trọng. Một số nguyên nhân có thể bao gồm:

Quạt vận hành trong môi trường bụi bẩn, nhiệt độ cao

Cánh quạt bị kẹt, động cơ phải làm việc quá tải

Ổ bi bị mòn khiến ma sát tăng cao

Nguồn điện không ổn định, motor hoạt động dưới tải

Tình trạng này nếu không được xử lý sẽ làm cháy động cơ, gây hỏng hoàn toàn thiết bị. Cần bảo dưỡng, tra dầu, kiểm tra motor và thay thế nếu cần thiết.

Tăng điện năng tiêu thụ bất thường

Khi nhận thấy hóa đơn tiền điện tăng cao mà không có thay đổi lớn trong công suất sử dụng, có thể quạt ly tâm đang gặp sự cố về hiệu suất. Động cơ có thể bị hao mòn, cánh quạt bị cản trở hoặc có sự cố trong bộ truyền động (nếu là loại dây đai). Thiết bị sẽ phải làm việc nhiều hơn để tạo ra cùng một lượng gió, dẫn đến tiêu hao năng lượng lớn.

Có mùi khét hoặc khói phát ra từ quạt

Đây là dấu hiệu nguy hiểm nhất, cảnh báo có thể xảy ra cháy motor hoặc cháy dây điện. Mùi khét thường xuất phát từ dây dẫn bị chập, mô-tơ bị quá tải, cuộn dây cháy do vận hành liên tục không nghỉ hoặc bị bám bụi gây chập cháy. Nếu phát hiện mùi khét, cần dừng ngay thiết bị, ngắt nguồn điện và tiến hành kiểm tra kỹ lưỡng. Không nên để quạt hoạt động tiếp trong tình trạng này.

Thiết bị khó khởi động hoặc không khởi động được

Nếu quạt ly tâm khởi động chậm, phải mất thời gian lâu mới quay hoặc không quay được, đó là dấu hiệu rõ rệt cho thấy có trục trặc về motor, bộ điều khiển hoặc tụ điện. Cũng có thể là do cánh quạt bị mắc kẹt bởi dị vật, trục quay bị rỉ sét hoặc dây curoa quá chùng. Trường hợp này cần kiểm tra toàn bộ hệ thống cấp nguồn, động cơ và bộ cơ khí để xử lý.

Có dấu hiệu rò rỉ điện hoặc giật nhẹ khi chạm vào

Đây là dấu hiệu nguy hiểm cho người sử dụng, thường xảy ra do lớp cách điện của dây điện bị mòn, dây điện chạm vào vỏ kim loại hoặc hệ thống nối đất không tốt. Khi có hiện tượng rò điện, cần dừng quạt, kiểm tra và thay thế dây dẫn, đồng thời đo điện trở cách điện để đảm bảo an toàn.

Vỏ quạt bị han gỉ, cánh quạt bị ăn mòn

Sau thời gian dài sử dụng, đặc biệt trong môi trường ẩm thấp, có hóa chất hoặc ngoài trời, các bộ phận kim loại của quạt có thể bị oxy hóa, han gỉ hoặc mòn cánh. Khi phát hiện dấu hiệu này, cần kiểm tra tổng thể và thay thế các linh kiện đã hỏng để tránh gây mất cân bằng, tiếng ồn và giảm hiệu quả vận hành.

Những ưu điểm khi bảo dưỡng quạt ly tâm thường xuyên

Quạt ly tâm là một thiết bị đóng vai trò quan trọng trong các hệ thống thông gió, hút bụi, xử lý khí thải và làm mát trong cả dân dụng và công nghiệp. Do hoạt động liên tục trong môi trường có nhiều bụi bẩn, độ ẩm, nhiệt độ cao hoặc hóa chất ăn mòn, quạt ly tâm rất dễ gặp phải tình trạng hao mòn, giảm hiệu suất nếu không được chăm sóc, bảo dưỡng định kỳ. Việc bảo dưỡng quạt ly tâm thường xuyên không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn mang lại hàng loạt lợi ích thiết thực và lâu dài cho người sử dụng. Dưới đây là phân tích đầy đủ chi tiết những ưu điểm khi bảo dưỡng quạt ly tâm định kỳ và đúng quy trình:

Bảo dưỡng định kỳ giúp kiểm tra và vệ sinh toàn bộ các bộ phận của quạt như cánh quạt, trục quay, bạc đạn, vòng bi, motor, bộ truyền động… Việc loại bỏ bụi bẩn, dầu mỡ cũ và thay thế những linh kiện có dấu hiệu hao mòn giúp quạt vận hành trơn tru, đảm bảo lưu lượng gió ổn định, áp suất khí đủ mạnh và giảm thiểu các yếu tố cản trở dòng khí. Nhờ đó, quạt hoạt động đúng theo thiết kế ban đầu, đảm bảo hiệu suất thông gió – làm mát luôn đạt mức tối đa.

Khi quạt ly tâm bị bụi bẩn bám dày ở cánh, motor hoạt động nặng nề do thiếu bôi trơn hoặc bộ truyền động bị trượt, thiết bị sẽ cần tiêu thụ nhiều điện năng hơn để tạo ra cùng một lưu lượng khí. Bảo dưỡng thường xuyên giúp loại bỏ các yếu tố cản trở này, từ đó giảm công suất tiêu thụ không cần thiết. Ngoài ra, khi thiết bị hoạt động trơn tru, không bị quá tải hay rung lắc, hệ thống điện sẽ ít bị áp lực và bền hơn. Điều này góp phần tiết kiệm đáng kể chi phí vận hành về lâu dài, nhất là trong môi trường cần sử dụng quạt liên tục như xưởng sản xuất, nhà máy, kho hàng, bệnh viện,…

Một trong những lợi ích rõ ràng nhất khi bảo dưỡng quạt ly tâm thường xuyên chính là kéo dài tuổi thọ của quạt. Khi thiết bị được chăm sóc tốt, động cơ không bị quá tải, vòng bi luôn đủ dầu mỡ, các linh kiện không bị ma sát mài mòn quá mức, toàn bộ hệ thống sẽ vận hành ổn định và bền bỉ hơn. Nhờ vậy, người dùng sẽ không phải thay mới thiết bị trong thời gian ngắn, tránh được các chi phí đầu tư lặp lại không cần thiết.

Trong môi trường công nghiệp hoặc những hệ thống có tính liên tục cao như hệ thống HVAC của tòa nhà, dây chuyền sản xuất, khu chế biến thực phẩm, quạt ly tâm là mắt xích quan trọng. Nếu quạt bị hỏng giữa chừng sẽ gây gián đoạn dây chuyền, ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất, chất lượng sản phẩm và cả an toàn lao động. Việc bảo dưỡng định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng như ổ bi mòn, motor yếu, dây curoa chùng, tiếng ồn bất thường… từ đó kịp thời khắc phục trước khi xảy ra sự cố lớn. Điều này đảm bảo hệ thống vận hành liên tục, giảm thiểu rủi ro sản xuất.

Khi thiết bị bị hư hỏng nghiêm trọng do không được bảo trì đúng cách, người dùng thường phải chịu chi phí sửa chữa cao hơn nhiều so với chi phí bảo dưỡng định kỳ. Ví dụ: thay một ổ bi hoặc tra dầu có chi phí rất thấp, nhưng nếu để ổ bi hỏng hoàn toàn dẫn đến gãy trục, cháy motor, người dùng sẽ phải thay cả bộ truyền động hoặc toàn bộ quạt. Bảo dưỡng thường xuyên giúp phát hiện sớm những hỏng hóc tiềm ẩn và xử lý triệt để với chi phí thấp, từ đó giảm thiểu tối đa chi phí sửa chữa ngoài kế hoạch.

Quạt ly tâm khi vận hành trong điều kiện thiếu bảo dưỡng sẽ dễ gặp tình trạng rung mạnh, phát ra tia lửa, rò điện hoặc thậm chí gây cháy motor. Những sự cố này không chỉ ảnh hưởng đến thiết bị mà còn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, gây mất an toàn cho người vận hành. Việc bảo dưỡng định kỳ giúp kiểm tra hệ thống điện, cách điện, độ kín của vỏ quạt, tình trạng ổ trục… giúp phát hiện và loại bỏ các yếu tố nguy hiểm kịp thời, từ đó bảo vệ an toàn cho con người và tài sản.

Khi được vệ sinh sạch sẽ và bôi trơn đúng cách, quạt ly tâm sẽ hoạt động êm ái hơn, giảm đáng kể tiếng ồn phát sinh từ va chạm cánh quạt, rung động hoặc ma sát cơ khí. Điều này rất quan trọng tại những nơi yêu cầu không gian yên tĩnh như bệnh viện, khách sạn, văn phòng, trung tâm thương mại hay nhà ở. Quạt vận hành nhẹ nhàng cũng đồng nghĩa với việc giảm rung động truyền sang các thiết bị khác, nâng cao tuổi thọ tổng thể cho cả hệ thống và giúp môi trường làm việc trở nên dễ chịu hơn.

Quạt ly tâm thường được sử dụng trong các hệ thống xử lý khí thải, hút mùi, hút bụi công nghiệp hoặc hệ thống điều hòa không khí trung tâm. Nếu quạt không hoạt động hiệu quả, khí thải và bụi bẩn sẽ không được hút ra ngoài, gây ô nhiễm môi trường làm việc, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và năng suất lao động. Việc bảo dưỡng định kỳ giúp đảm bảo khả năng hút khí luôn ổn định, duy trì chất lượng không khí sạch sẽ, khô ráo và thoáng mát trong không gian vận hành.

Đối với các công trình lớn như tòa nhà văn phòng, trung tâm thương mại, khách sạn, nhà máy hoặc bệnh viện, việc duy trì hệ thống quạt công nghiệp ở trạng thái hoạt động tốt là yếu tố thể hiện sự chuyên nghiệp và tiêu chuẩn kỹ thuật cao. Bảo dưỡng định kỳ giúp toàn bộ hệ thống vận hành ổn định, không gặp sự cố, góp phần nâng cao uy tín và hình ảnh của doanh nghiệp trước khách hàng, đối tác và cơ quan kiểm định.

Hướng dẫn bảo dưỡng quạt ly tâm đúng cách?

Bảo dưỡng quạt ly tâm đúng cách là một công việc quan trọng và cần thiết để đảm bảo thiết bị luôn hoạt động ổn định, duy trì hiệu suất cao và kéo dài tuổi thọ. Quạt ly tâm thường được sử dụng trong các hệ thống thông gió, hút bụi, làm mát và xử lý khí thải nên thường xuyên phải đối mặt với môi trường chứa nhiều bụi bẩn, ẩm ướt, nhiệt độ cao hoặc có hóa chất ăn mòn. Nếu không được bảo dưỡng định kỳ và đúng kỹ thuật, quạt dễ bị hao mòn, hỏng hóc và làm gián đoạn hoạt động của cả hệ thống. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết các bước bảo dưỡng quạt ly tâm đúng cách, khoa học và an toàn.

Kiểm tra và chuẩn bị trước khi bảo dưỡng

Trước khi tiến hành bảo dưỡng, cần đảm bảo thiết bị đã được ngắt nguồn điện hoàn toàn và có thời gian nguội máy để tránh nguy hiểm trong quá trình làm việc.

• Ngắt hoàn toàn nguồn điện cung cấp cho quạt

• Chờ quạt ngừng quay và để nguội hoàn toàn (nếu vừa hoạt động)

• Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ: tua vít, cờ lê, khăn lau, bàn chải mềm, dầu bôi trơn, dung dịch tẩy rửa chuyên dụng

• Trang bị bảo hộ cá nhân: găng tay, kính bảo hộ, khẩu trang

• Đọc kỹ tài liệu kỹ thuật của thiết bị để nắm rõ cấu tạo và hướng dẫn nhà sản xuất

Làm sạch cánh quạt và vỏ quạt

Một trong những bước quan trọng nhất trong bảo dưỡng quạt ly tâm là làm sạch cánh quạt và buồng vỏ. Sau một thời gian hoạt động, bụi bẩn, dầu mỡ và các tạp chất sẽ bám lên cánh quạt, ảnh hưởng đến cân bằng động, hiệu suất hoạt động và làm tăng tiêu thụ điện năng.

• Tháo nắp vỏ bảo vệ hoặc tấm che để tiếp cận cánh quạt

• Dùng khăn khô hoặc bàn chải mềm để loại bỏ lớp bụi bám bên ngoài

• Nếu bụi bẩn quá dày hoặc có dầu mỡ, sử dụng dung dịch tẩy rửa chuyên dụng để lau sạch

• Lau khô lại toàn bộ bề mặt sau khi vệ sinh

• Kiểm tra xem cánh quạt có bị cong, vênh hoặc gãy không. Nếu có, nên thay thế để đảm bảo an toàn

Kiểm tra và tra dầu ổ bi, bạc đạn

Ổ bi và bạc đạn là bộ phận quan trọng giúp trục quạt quay trơn tru và giảm ma sát. Sau thời gian dài hoạt động, dầu mỡ có thể bị khô hoặc mất tác dụng, dẫn đến tăng ma sát và tiếng ồn.

• Tháo nắp che ổ bi nếu có

• Lau sạch phần mỡ cũ hoặc bụi bám quanh ổ bi

• Tra thêm mỡ bôi trơn chuyên dụng dành cho thiết bị công nghiệp (không dùng dầu ăn hoặc mỡ không rõ nguồn gốc)

• Quay thử bằng tay để kiểm tra độ trơn

• Nếu phát hiện ổ bi bị rơ, phát tiếng kêu lạch cạch hoặc quay không đều thì nên thay mới

Kiểm tra và điều chỉnh dây đai (nếu có)

Với các dòng quạt ly tâm sử dụng hệ thống truyền động bằng dây curoa, việc kiểm tra và điều chỉnh dây đai rất cần thiết để tránh tình trạng trượt, mất lực hoặc đứt dây.

• Kiểm tra độ căng của dây đai bằng cách ấn nhẹ bằng tay

• Nếu dây quá chùng, tiến hành điều chỉnh tăng độ căng bằng cách nới ốc trục motor và kéo nhẹ

• Nếu dây đai bị nứt, mòn, biến dạng hoặc cứng thì cần thay mới

• Vệ sinh bánh đai và rãnh pully để loại bỏ bụi bẩn hoặc dầu mỡ có thể làm trượt dây

Kiểm tra motor và nguồn điện

Motor là “trái tim” của quạt ly tâm, do đó cần kiểm tra định kỳ để đảm bảo thiết bị không bị quá tải hoặc chập cháy.

• Quan sát màu sắc của dây dẫn điện, nếu có hiện tượng đổi màu, nứt vỏ hoặc cháy sém thì cần thay thế

• Dùng đồng hồ vạn năng để đo điện áp và dòng điện của motor khi hoạt động

• Lắng nghe âm thanh từ motor: nếu có tiếng kêu lạ hoặc nóng bất thường thì nên kiểm tra kỹ

• Kiểm tra tụ điện (nếu có), đảm bảo không bị phồng, chảy dịch hay hỏng hóc

Siết chặt các bu lông, ốc vít và kết cấu khung

Trong quá trình hoạt động liên tục, các điểm nối cơ khí như bu lông, ốc vít, giá đỡ có thể bị rung lỏng. Điều này có thể gây nguy hiểm và giảm độ ổn định của thiết bị.

• Dùng cờ lê để kiểm tra và siết chặt toàn bộ ốc vít, đặc biệt là các vị trí gắn motor, khung đỡ, và nắp vỏ

• Kiểm tra khung giá đỡ có bị rỉ sét, lỏng lẻo hoặc biến dạng không. Nếu có, nên thay mới hoặc gia cố lại

Kiểm tra độ ồn và rung khi chạy thử

Sau khi hoàn tất các bước bảo dưỡng cơ bản, cần khởi động lại quạt và theo dõi quá trình hoạt động trong vài phút.

• Nghe kỹ âm thanh khi quạt chạy. Nếu vẫn còn tiếng ồn bất thường, cần kiểm tra lại ổ bi hoặc cân bằng cánh

• Quan sát độ rung của toàn bộ thân quạt. Nếu rung lắc mạnh, có thể do mất cân bằng hoặc lắp đặt chưa chắc chắn

• Đo dòng điện khi hoạt động, đảm bảo không vượt quá thông số định mức của motor

Ghi chép nhật ký bảo dưỡng và lịch kiểm tra định kỳ

Việc ghi lại lịch sử bảo dưỡng giúp người vận hành dễ dàng theo dõi tình trạng của thiết bị và lên kế hoạch bảo trì lần tiếp theo hợp lý.

• Ghi lại ngày thực hiện bảo dưỡng, các hạng mục đã kiểm tra, sửa chữa hoặc thay thế

• Đánh dấu thời điểm cần bảo dưỡng tiếp theo (thường 3 – 6 tháng/lần tùy môi trường sử dụng)

• Lưu lại thông tin linh kiện thay mới để tiện theo dõi chất lượng